Bu çocuk size tanıdık geliyor mu?
1) Diğer çocuklara göre gerçekten utangaç davranır. Pek konuşmaz ve sıklıkla tek başına oynar.
2) Diğer çocukların yaptıklarına dikkat etse de onlara katılmaz, izlemekle yetinir.
3) Sessizdir. Diğer çocuklara söyleyecek çok şeyi yoktur.
Kuzey Carolina Üniversitesi’nden Dr. Heidi Gazelle (2008), bu üç maddelik tanımı yaklaşık 700 kişilik üçüncü sınıf öğrencisine sunarken, gelişim psikologlarının “kaygılı yalnız çocuklar” olarak adlandırdığı kavramın genel çerçevesini çiziyordu. Söz konusu çocuklar yaşıtlarıyla etkileşim kurmak isteyen, ancak utangaçlıklarından ötürü bir adım geri duran çocuklardı. Onlar, etrafta olan biten her şeye dışarıdan bakan, bilindik kişiler arasında bile eğlenceye dahil olmak yerine, sessizce izleyip yalnız kalma eğiliminde olan çocuklardı.
Sosyal Beceriler ve Kendine Güven Niçin Önemlidir?
Oysa ortalama bir çocuk, gerek diğer çocuklarla, gerekse anne babası, öğretmenleri ve diğer erişkinlerle ilgili durumların çoğunda başarılı olmalıdır. Örneğin, diğer çocuklarla konuşabilmeli, etkinliklere katılabilmeli, diğer çocuklarla konuşabilmeli, diğer çocukları oyuna ya da eve davet edebilmelidir. Sorular sorabilmeli, oyunda sıranın kendisinde olduğunu söyleyebilmeli, oyuncak ve eşyalarını diğer çocuklara önerebilmelidir. Haksızlığa uğradığında hakkını arayabilmelidir.
Çocuğun erişkinlerle de ilişki kurabilmesi gerekir. Örneğin , gereksinim duyduğunda yardım isteyebilmeli, başkalarına yardım önerebilmeli, düşüncelerini (dilinin döndüğünce) açıklayabilmeli, sözün arasına girmek için doğru zamanı seçebilmeli ve erişkinlerle diyalog kurabilmelidir. Bir yetişkin olduğunda elbette bir dizi sosyal durum daha ortaya çıkar. Örneğin romantik ilişkiler, iş görüşmeleri, işe girme vb.
Bu sosyal görevleri başarıyla yapmak için gerek duyduğumuz becerilere sosyal beceriler denir. Araştırmalara göre bazı kaygılı çocuklar (evet, utangaçlık genel olarak kaygıyla ilişkilendirilir) bu tür sosyal görevlerde diğer çocuklara oranla daha az başarı gösterir. Bunun iki olası nedeni vardır. Bazı kaygılı çocuklar becerilerini kullanmaktan korkuyor olabilir ya da diğer çocuklarla yeterince ilişki kurmadıkları için sosyal becerilerini geliştirmemiş olabilirler, çünkü çoğu utangaç çocuk, diğer çocuklarla bağlantısını günbegün zayıflatan kısırdöngü içinde sıkışır: Toplumsal ortamlarda rahat hissetmediklerinden, akranlarıyla etkileşim kurmaktan kaçınırlar. Dolayısıyla diğer çocuklarla oynama pratikleri az olduğu için; argümanlar geliştirme veya birlikte eğlenceli şeyler bulma gibi sosyal becerileri geliştirme fırsatlarını daha az bulurlar. Görece sosyal beceri eksikliği kendilerini rahatsız hissetmelerine ve sosyal durumlardan kaçınmalarına katkıda bulunur… ve bu kısırdöngü sürer gider. Sebep ne olursa olsun araştırmalar, diğer insanlarla ilişkilerini geliştirmek için kaygılı çocuklara sosyal becerileri öğretmenin çok önemli olduğunu göstermiştir. ayrıca kaygılı çocuk, kendine güvenmeme eğilimindedir.
Utangaç çocuklar kendilerini başkalarından ayırır çünkü kendi rahatsızlıklarına odaklanırlar. Örneğin, sadece etrafta gezinerek, sessizce on adım uzaktaki çocukları izleyerek veya bir şeyler okuyarak vakit geçirirler. Ne yazık ki, bunu yaptıklarında akranlarına gönderdikleri istenmeyen mesaj, arkadaş olmak istemedikleri yönündedir. Diğer çocuklar genellikle bunu kabalık olarak yorumlar ve buna olumsuz tepki verirler. Görece girişkenlik, çocuk dünyasında daha geçer akçedir. Ayrıca utangaç oğlanlar, utangaç kızlara göre daha sert eleştirilir.
Utangaç Çocukların Alt Türleri
Akran görüşleri ve oyun gözlemlerine dayanarak, Gazelle, utangaç çocukların üç önemli alt grubunu tanımladı. Bu çocukların hepsi daha önce bahsedilen utangaç davranışları gösteriyordu, ancak utangaçlıklarına diğer çocuklardan aldıkları tepki ve kendilerine nasıl davranıldığı önemli bir ayrım yaratıyordu. (Not: Bazı utangaç çocuklar bu kategorilerin hiçbirine uymadı.)
1) Kabul edilebilir utangaçlıktaki çocuklar
Bu çocuklar bir konuşmayı veya oyunu başlatmıyordu, ancak bir yaşıtı onlara yaklaştığında sıcak yanıt veriyorlardı. Bu çocuklar genel olarak akranları tarafından kabul görüyor ve diğer çocuklar kadar kolay yakın arkadaş ediniyordu. Diğer çocuklar onları daha eğlenceli ve daha akıllı görüyordu. Geride durma eğilimlerine rağmen, diğer çocukların görüşlerine açıklıkları ve belki de olumlu aile ilişkileri, akranlarıyla birlikte olmak için yeterli sosyal beceriler sergilemelerine izin veriyordu.
2) Olgunlaşmamış utangaç çocuklar
Bu çocuklar genelde sosyal ortamlarda tereddütlü davranıyorlardı ve akranlarına fazla çocuksu veya sinir bozucu şekilde yaklaşıyorlardı. Örneğin, Gazelle, grup halinde oynanan bir oyunda kaybettikten sonra i oyuna devam etmek isteyen, ardından da başka bir oyuna geçmek isteyerek sürekli araya giren bir kızdan bahsediyor.
Diğer çocuklar çoğunlukla bu olgunlaşmamış çocukları görmezden geliyordu, çünkü geri çekilmek ile rahatsız edici ve sinir bozucu yollarla kendilerine dikkat çekmek arasında gidip geliyorlardı. Bu çocukların ortalamadan az sayıda arkadaşı vardı.
3) Agresif çocuklar
Çocukların hem agresif hem de utangaç olması çelişkili gibi görünebilir, ancak Gazelle kendi içine dönük olan fakat akranlarıyla genelde öfkeli veya düşmanca yollarla etkileşime giren utangaç bir çocuk alt grubu tespit etmiştir. Bu çocuklar diğer utangaç çocuklara göre daha girişken olsalar da akran ilişkileri çatışmalarla ve mücadeleyle doludur. Davranışları reddedilir, dışlanırlar veya zorbalığa maruz kalırlar; çünkü kısmen davranışları antipatik bulunur ve kısmen de onları koruyup savunacak arkadaşları yoktur.
Utangaç Çocukların Yaşıtlarıyla İletişim Kurmasına Yardımcı Olmak
Anksiyete için standart bilişsel-davranışsal tedavi, insanların korkulan durumla karşı karşıya kalmasını içerir ve böylesi durumları ele alacaklarına dair güveni ancak bu şekilde kazanabilirler. Bununla birlikte, Gazelle tarafından tanımlanan utangaç çocukların alt türleri, utangaç çocukları hiçbir şey yokmuş gibi rahatça sosyal ortamlara salıverip her şeyin iyi gideceğini ummanın yanlış olduğunu gösteriyor. Olgunlaşmamış ve Agresif Utangaç Çocukların akranlarıyla etkileşime girdiklerinde karşılaştıkları gerçekler gayet iyi ortaya konmuştur: Yaşıtları onlara olumsuz tepki verirler!
(Daha fazla) ret’e maruz kalma, çocukların toplumsal güven kazanmasına yardımcı olmaz. (aksine stresi artırır.) Utangaç çocukların, akranlarıyla pozitif yönde nasıl bağlantı kuracaklarına dair özel rehberliğe ihtiyaçları vardır.
Utangaç Çocuğunuzun İletişim Kurma Tarzına Kızmak Yerine
Utangaç çocukların sihirli bir değnekle bir parti insanına dönüşmesi gerekmiyor. Günümüzde kişiliklerin son derece dar kapsamda değerlendirildiği ve dışadönüklüğün muazzam cazip bir kişilik tarzı olarak görüldüğüne bakacak olursak, dışadönüklerin tanımadıkları kişilerle daha kolay etkileşime geçebildikleri ve dışadönüklüğün yüceltildiği bir dünyada avantaj sahibi oldukları bir yere kadar kabul edilebilir.
Fakat şurası bir gerçek ki, içedönükler de kendi yeteneklerinin farkına varıp (duyarlılık, ciddiyet, yaratıcılık, odaklanma gibi) sosyal ortamlarda bulundukça enerjilerini rahatça ortaya çıkarabilirler.
Kısacası, daha sessiz bir ilişki stili için bu dünyada herkese yer var! Aşağıda utangaç çocuğunuzun akranlarıyla tanışmayı öğrenmesine yardımcı olabilecek bazı yollar yer alıyor:
-Çocuğunuzun çıkarlarını gözetin
Çocuklar eğlenceli şeyler yaparak arkadaş edinirler. Çocuğunuzun ev sahipliği yaptığı bir etkinlik dostluklar kurmak için iyi bir adım olabilir. Çocuğunuz eğlenceli etkinliğe odaklandığında yalnız kalma veya reddedilme olasılığı hakkında endişelenme olasılığı daha düşüktür. Bazı utangaçlar, sadece ufak bir iteklemeyle ilk dönemeci geçmelerine yardımcı olunmasına ihtiyaç duyar ve sonrasında yaşıtlarıyla sorunsuz etkileşim kurabilirler. Güzel bir etkinlik işte böylesi bir köprü görevi görebilir.
-Sosyal kuralları öğretin ve uygulayın
Çoğu sosyal etkileşimde, esprili bir şekilde bile olsa dalga geçmek kabul edilemez. Diğer insanlara rutin olarak söylememiz gereken bazı şeyler vardır. Çocuğunuzun bu çok basit sosyal barkodları rol yapma yoluyla öğrenmesine yardımcı olun. Örneğin, göz teması, net bir ses ve güler yüzlü bir gülümsemeyle insanları selamlamak gibi… Tebrik etmek, iltifat etmek ve soru sormak gibi… Bu türden ince dokunuşların etkisi büyüktür.
-Birebir etkileşime odaklanın
Birçok utangaç çocuk, kalabalığa kıyasla sadece bir başkasıyla daha rahat hisseder. Oyun tarihleri ayarlamak, utangaç çocuğunuza sosyal becerilerini sergileme ve dostlukları derinleştirme için bir şans verebilir. Sevdikleri ve onlardan hoşlanan bir arkadaşa sahip olmak, çocukların mutlu olmasına ve zorbalığa daha az hedef olmasına yardımcı olur. Gerekirse, konuk gelmeden oyuna nasıl başlayacağınızı çocuğunuza iletin.
-Dostça yaklaşımlara cevap verin
Gazelle’nin çalışması, diğer çocukların dostane yaklaşımlarına sıcak bir şekilde cevap verebilen utangaç çocukların daha kolay sosyalleştiğini (dolayısıyla daha iyi zaman geçirdiğini) gösteriyor. Çocuğunuzun diğer çocukların bu tür dostane davranışlarını tanımasına yardımcı olun – Hey, bak sana topunu atıyor, bu bir dostluğun başlangıç işareti olabilir! Çocuğunuzun canlı bir şekilde tepki vermesine yardımcı olun. Örneğin, birisi çocuğunuza bir iltifat ettiğinde, doğru tepki sıcak bir “Teşekkür ederim!”demektir.
-Başkalarının bakış açısını düşün
Başka birinin belirli bir durumda nasıl hissettiğini hayal etmeyi öğrenmek, çocuklarda uzun yıllar alır. Çocuğunuzun perspektif edinme ve empati kurma becerisini desteklemek için gündelik hayatta, kitaplarda veya filmlerde ortaya çıkan düşünce ve duygularla ilgili çocuğunuzla konuşun. Duygular hakkında konuşmak, çocukların gündelik tecrübelerini ve iç dünyalarında hissettiklerini etiketlemelerine ve anlamalarına yardımcı olur. Zihinsel olarak başkalarının “ayakkabılarında yürümek”, çocukların kaygıyla başa çıkmasına rehberlik edebilir. Kendinden başka bir şeye odaklanmak, dışa bakmak ve karşısındakinin rahat hissetmesine yardımcı olmaya odaklanmak utangaç çocukların kendilerini didikleyip durmalarına engel olur.
-Sabırlı olun
Önyargıların değişmesi biraz zaman alabilir. Yaşıtları, çocuğunuzun içinde yeşermekte olan bu yeni filizi hemen fark etmeyebilir. Siz çocuğunuzun büyüme ve öğrenme kabiliyetine olan inancınızı kaybetmeyin ve bunu her fırsatta ona ifade edin. Rehberlik ve sürekli çabayla çocuğunuzun sevinç çığlıkları diğer çocuklarınkine karışacaktır. Siz sağlam durun yeter!
Kaynak: https://www.psychologytoday.com/blog/growing-friendships/201606/helping-your-shy-child
konuya uygun düşen ve sayfalarını küçüğünüzle çevirebileceğiniz bir okuma önerisi